Faalangst komt vaak voor bij kinderen en ze kunnen hier veel last van hebben. De druk om te presteren op school, bij een spreekbeurt of bij het uitoefenen van een (team)sport is groot. Kinderen met faalangst zijn vaak bang om dingen uit te proberen of door te zetten, ze hebben vaak het gevoel dat het toch niet zal lukken en vaak is dit dan ook het geval. Door hun negatieve gedachtes en lage zelfwaardering missen ze het zelfvertrouwen om hun capaciteiten optimaal te benutten.
We leggen je in dit artikel uit wat je moet weten als ouder over faalangst. Hoe herken je dat je een kind met faalangst hebt en hoe kun je jouw kind helpen de faalangst te verminderen.
Wat is faalangst?
Een beetje faalangst is normaal, alle kinderen zijn wel eens bang om te falen. Daar is niets mis mee, het motiveert juist om beter je best te doen. Het is alleen niet goed als de angst gaat overheersen. Kinderen met faalangst zijn extreem bang om te falen en dit kan een probleem worden. Door de spanning en stress kan een kind zich niet meer concentreren, hierdoor kunnen bijvoorbeeld tijdens een toets meer fouten worden gemaakt of een totale black-out op treden.
Vaak komt faalangst vooral voor op school, maar ook tijdens het sporten kan de angst opspelen. Bijvoorbeeld in teamverband, er wordt vaak gezegd: “Wel winnen vandaag hè!”. Dit soort uitspraken zorgen voor druk, je kind krijgt het gevoel dat ze verwachtingen waar moeten maken terwijl het gaat om het plezier in het spel.
Negatieve of positieve faalangst
Als eerste is het belangrijk om het verschil te kennen tussen negatieve of positieve faalangst.
Positive faalangst:
Positieve faalangst is een extra stimulans om iets te laten slagen, het verlangen naar succes zorgt voor meer inzet, concentratie en motivatie waardoor je meer bereikt.
Negatieve faalangst:
Negatieve faalangst zorgt ervoor dat je niet meer helder kunt nadenken, je kunt alleen nog maar bedenken wat er allemaal fout kan gaan. Door deze angst durf je geen actie meer te ondernemen en bereik je geen succeservaringen. Hierdoor beland je in een negatieve vicieuze cirkel die moeilijk te doorbreken is. Door je angsten haal je slechte cijfers op school, vervolgens is dit weer een bevestiging van het negatieve zelfbeeld en hierdoor kunnen kinderen wanhopig worden. Dit is de vorm van angst die belemmerend en verlammend is en we in dit artikel bespreken.
Kinderen met faalangst, hoe vaak komt dit voor?
Een beetje angst hoort bij het leven, ons lijf hoort ons af en toe te waarschuwen. Het is een natuurlijke kracht die ons uit de probleem houdt. We ontdekken al vroeg in het leven wat angst is, zo vergeet ik nooit meer het verdrietige snoetje van mijn tweejarig peuter toen ze mij kwijt was in de supermarkt. Ze is me nooit meer uit het oog verloren. Kinderen vinden het heel leuk om hun angsten te overwinnen, ze houden van spannende activiteiten zoals glijden van de hoogste glijbaan en klauteren op het klimrek. Juist het doen van deze activiteiten, ook al zijn ze spannend, zorgen ervoor dat kinderen groeien qua zelfvertrouwen.
Kinderen met faalangst zijn deze angsten alleen niet de baas, faalangst treedt op bij het leveren van te beoordelen prestaties. Deze kunnen op alle vlakken plaats vinden cognitief, sociaal-emotioneel of motorisch. Het hoofdje van kinderen met faalangst zit vol automatisch negatieve gedachte. Het gaat bij mij toch altijd mis. Ik hoef het niet eens te proberen, ik kan het toch niet. Ik weet zeker dat ik ga falen. Tussen de 8 en 13% van de kinderen heeft last van faalangst.
Symptomen van faalangst
- Hartkloppingen, zweten en hoofdpijn
- Trillen
- Onder niveau presteren
- Piekeren
- Erg verlegen zijn
- Hyperventilatie
- Buikpijn en misselijkheid
- Boos, opstandig of juist heel druk gedrag
- Nagelbijten
- Droge mond
- Ontwijkend gedrag
- Slapeloosheid
- Liegen en smoesjes verzinnen
- Let op uitspraken als: “Ik kan het toch niet” of “Ik durf het niet.”
De oorzaken van faalangst
Faalangst is voor een gedeelte erfelijk maar kinderen met faalangst kunnen dit ook ontwikkelt hebben door onzekerheid. Dit kan bijvoorbeeld door een reeks vervelende gebeurtenissen op school of problemen thuis. Stoornissen als autisme of dyslexie kunnen ook een aanleiding zijn om deze angst te ontwikkelen, het is belangrijk om faalangst zo snel mogelijk te herkenen en er iets mee te doen. Blijf ook altijd naar jezelf kijken als moeder, leg ik niet te veel druk op mijn kind? Heerst er thuis een spanning waar de kinderen last van kunnen hebben? Is mijn verwachtingspatroon te hoog en geef ik wel vaak genoeg een complimentje?
Hoe kun je als ouder helpen?
Wees altijd alert om de bovengenoemde signalen van faalangst.
Praat serieus over de angst van je kind, deze kan nog zo ongegrond of onlogisch zijn, toch is het belangrijk om altijd een luisterend oor te bieden. Lach er niet om, maar praat er serieus over, jij bent de veilige basis voor jou kind. Het is heel belangrijk dat ze weten dat ze bij iemand terecht kunnen. Zorg voor rust, regelmatig en veel vertrouwen en liefde.
Blijf altijd rustig, kinderen met faalangst kunnen soms onredelijk en dwingend zijn. Toch is het belangrijk om vertrouwen te blijven tonen in je kind en rustig te blijven. Leg uit wat faalangst is en herhaal regelmatig dat dit niet erg is.
Kijk samen naar oplossingen. Wat kun jij als ouder doen zodat jouw kind zich beter voelt in spannende situaties? Leidt je kind bijvoorbeeld af, breng hem naar school op moeilijke dagen of probeer samen een ademhalingsoefening uit. Bedenk een stappenplan om de angst samen te overwinnen. Als het bijvoorbeeld gaat om het presenteren van een spreekbeurt. Probeer dan het volgende stappenplan:
- Bereid de spreekbeurt samen goed voor.
- Oefen voor familieleden die laagdrempelig zijn voor je kind.
- Kinderen met faalangst vinden het fijn om te weten hoe het er in het ‘echt’ aan toe zal gaan, vraag de juf of meester of er geoefend mag worden in een leeg klaslokaal.
- Is je kind nog te angstig? Vraag dan of je kind de spreekbeurt eerst mag houden voor een paar vrienden of vriendinnen alvorens voor de klas te moeten staan. Het is sowieso belangrijk dat kinderen met faalangst ondersteunt worden vanuit school, als de juf of meester weet van de angsten kan deze helpen door bijvoorbeeld dapper gedrag aan te moedigen.
- Complimenteer je kind tijdens het proces regelmatig, het is super knap als kinderen met faalangst steeds nieuwe stappen durven te zetten.
- Uit kritiek niet op de persoon maar op een taak, wees voorzichtig met kritiek en zorg voor een goede balans tussen aanmerkingen en complimenten.
- Laat je kind zelf kiezen om dingen te doen, wees niet te beschermend maar juist trots als ze iets proberen. Ben niet veeleisend maar zorg voor positieve verwachtingen.
- Ben eerlijk over je eigen angsten. Laat het weten als je zelf iets spannends doet, zo kan je kind zich met jou vergelijken en voelt het zich minder verlegen.
Wees trots!
Beloon kinderen met faalangst regelmatig, iedere stap die ze zetten om hun angsten te overwinnen is er een om te vieren.
Waar kun je terecht voor hulp?
Als je opmerkt dat je kind last heeft van angsten is het verstandig om een afspraak te maken de huisarts. Dit omdat er een duidelijk verband is tussen faalangst bij jonge kinderen en depressies bij oudere kinderen en volwassenen. Een huisarts kan jullie doorverwijzen naar een praktijkondersteuner, de GGZ of een psycholoog. Na een verwijzing gaat een specialist uitgebreid onderzoek doen doormiddel van gesprekken. Deze vinden plaats met jouw kind, de ouders, andere gezinsleden en met de school.
Bij jonge kinderen wordt er vooral gekeken naar het gedrag of hoe het kind speelt, hoe ouder je kind is hoe meer de hulp bestaat uit gesprekken. Met de juiste behandeling kunnen kinderen met faalangst de controle over hun leven terugkrijgen.
Boeken
Er zijn boeken die helpen het gesprek met kinderen met faalangst aan te gaan.
“Prinsje, ik weet het niet” is een prentenboek geschreven door Margo Riphagen. Door het verhaal leren kinderen met faalangst zelfverzekerd te zijn, je kunt het hier bekijken.
Het boek “Ik kan dat niet! zegt mijn kind.” Omgaan met faalangst bij kinderen geschreven door Marc Litière geeft ouders, leerkrachten en hulpverleners handvaten om op een creatieve manier te werken aan het zelfvertrouwen van kinderen. Je leert beter te kijken en luisteren naar het gedrag van je kind en er worden concrete adviezen gegeven om met kinderen met faalangst om te gaan én om faalangst te vermijden. Je kunt er hier meer over lezen.
Website
Kijk ook eens op de site bibbers.nl, deze website is speciaal voor dappere kinderen die durven te zeggen dat ze af en toe bang zijn en is geschikt voor kinderen van 6 tot 12 jaar.
Ik hoop dat ik je in dit artikel handvatten heb kunnen aanreiken om beter om te gaan met kinderen met faalangst. Als moeder wil je altijd het beste voor je kind en een kind wil niets liever dan jou trost maken. Het is belangrijk je hier als ouder slim mee omgaat zodat je kind met zelfvertrouwen de wereld tegemoet gaat.
