Het spiraaltje als anticonceptie, is dat voor jou een goed idee? Voordat je kiest welke anticonceptie je gaat gebruiken wil je natuurlijk goed geïnformeerd zijn over de voor- en nadelen. Iedere anticonceptie heeft nu eenmaal bijwerkingen. Het voordeel van het spiraaltje is bijvoorbeeld dat jij na plaatsing er niet meer naar om hoeft te kijken, een nadeel is dat je dit niet zelf kunt. Het moet door je (huis)arts of verloskundige in je baarmoeder worden geplaatst. Hoe zit het met een hormoon houdend of koper spiraaltje? Wij leggen je het uit.
Wat is een spiraaltje?
Een spiraaltje word gebruikt om tijdelijk zwangerschap te voorkomen, vaak voor een periode van 5 jaar of langer. Een spiraaltje is T-vormig en gemaakt van flexibel kunststof en is ongeveer 24 mm tot 36 mm groot. Om het voor de (huis)arts gemakkelijker te maken het spiraaltje te verwijderen zitten er dunne draadjes aan, je merkt hier verder zelf niets van. Het voordeel van deze draadjes is dat je zelf kunt controleren of het spiraaltje nog op zijn plaats zit.
Hoe werkt het?
Een spiraaltje werkt doordat het baarmoederhalsslijm verdikt, hierdoor voorkomt het dat er spermacellen doordringen. Deze houden namelijk niet van een spiraaltje omdat het ze onvruchtbaar maakt en ze kunnen er maar slecht doorheen komen. Mocht er een zaadcel wel zo ver komen, dan is er nog geen probleem.
Een spiraaltje vermindert namelijk de maandelijks opbouw van het baarmoederslijmvlies. Hierdoor is het baarmoederslijmvlies niet meer geschikt voor innesteling van een bevruchte eicel. Samen zorgen deze twee veranderingen ervoor dat een bevruchting tussen een eicel en een zaadcel niet meer plaats kan vinden. Dit is wel afhankelijk van welk type spiraal je gebruikt, hier komen we zo op terug.
Plaatsen
Hoewel het plaatsen maar een paar minuten duurt is het natuurlijk niet het fijnst onderdeel. Er wordt eerst een kort inwendig onderzoek uitgevoerd door de (huis)arts of verloskundige. Met behulp van een eendenbek wordt een dun flexibel buisje ingebracht. Hier in zit het spiraaltje, zodra de juiste positie is gevonden trekt de behandelaar het inbrengbuisje terug waarna het spiraaltje achterblijft
Wanneer?
Plaatsing van een spiraaltje vindt plaats binnen 7 dagen na de start van je menstruatie, het grote voordeel is dat je direct bent beschermt tegen zwangerschap. Heb je al eens een spiraaltje gehad en laat je deze vervangen? Dan hoef je niet te wachten op je menstruatie.
Pijn?
De plaatsing kan wat pijn en/of duizeligheid veroorzaken. Je kunt hiervoor een uur voordat het spiraaltje wordt ingebracht een pijnstiller zoals naproven, of 2 tabletten paracetamol van 500 milligram innemen. Ook na de plaatsing kun je nog wat pijn voelen, deze kun je het beste vergelijken met menstruatiekrampen, meestal verdwijnt deze pijn binnen een aantal uren. Mocht dit niet het geval zijn, dan is het verstandig om contact op te nemen met je behandelaar.
Check up?
Na 4-6 weken is het belangrijk dat je terug gaat naar je behandelaar om te controleren of het spiraaltje goed op zijn plaats zit. In zeldzame gevallen kan het namelijk zijn dat het spiraaltje is verschoven, soms wordt er voor de zekerheid een echo gemaakt.
Plaatsen na zwangerschap
Vanaf 6 weken na je bevalling kun je een spiraaltje laten plaatsen, je moet even wachten tot je baarmoeder haar normale grootte weer heeft aangenomen. Is dit na 6 weken nog niet het geval dan kan het zijn dat je nog tot 12 weken na je bevalling moet wachten. Het is belangrijk om te voorkomen dat door de kwetsbare baarmoederwand bij het plaatsen van je spiraal beschadigingen optreden, vandaar dat het belangrijk is om geduld te hebben.
Hoe betrouwbaar is deze vorm van anticonceptie?
Een spiraaltje is een zeer efficiënt voorbehoedsmiddel. Het geeft een betrouwbaarheid van ruim 99% en scoort daarmee als een van de hoogste. Het grote voordeel is natuurlijk dat je het bijna niet fout kunt doen. Het enige wat je in de gate moet houden is om op tijd een nieuwe afspraak te maken zodat er een nieuwe geplaatst kan worden voordat de werking vermindert en dat je zorgt dat je de touwtjes regelmatig controleert.
Soorten spiraaltjes
Er zijn twee soorten, namelijk het hormoonspiraal ook wel bekend als de Mirena en het koperspiraaltje.
Koperspiraal
Een klein dun ankertje van 3 tot 4 cm lang omhuld met een dun koperdraadje. Heel langzaam geeft het spiraaltje koper af. Hierdoor verandert het baarmoederslijmvlies zodat innesteling niet goed meer mogelijk is en de zaadcellen die je baarmoeder bereiken onvruchtbaar worden. Afhankelijk van het type koperspiraal werkt deze 5 tot 10 jaar.
Het unieke aan een koperspiraal is dat je deze ook kunt plaatsen om zwangerschap te voorkomen na onbeschermde seks. Dit kan tot 5 dagen na het contact.
Hormoonspiraal
Een kleine dagelijkse dosis progestageen wordt afgegeven door het spiraaltje. Hierdoor wordt het baarmoederslijmvlies ongeschikt voor innesteling en wordt het slijm in jouw baarmoederhals dik. Hierdoor komen de zaadcel er niet meer goed doorheen voor een duur van 5, 6 tot 8 jaar ben je beschermd tegen zwangerschap (dit hangt af van het merk, je huisarts kan je hier goed informeren).
Een hormoonspiraal geeft slechts een lage dosis hormoon af, veel minder dan bij de pil bijvoorbeeld, het bevat ook niet het hormoon oestrogeen en heeft geen invloed op de normale functie van je eierstokken, meestal vindt de eisprong dus wel gewoon plaats.
De bijwerkingen
Hoe kies je nu het spiraaltje wat bij je past? Hiervoor wil je natuurlijk de voor- en nadelen af kunnen wegen. De bijwerkingen die we benoemen hoeven natuurlijk niet voor jou te gelden!
Koperspiraal
Een koperspiraal heeft invloed op je menstruatie, in de eerste 2 tot 3 maanden kun je wat langer (1 of 2 dagen) ongesteld zijn dan je gewend bent, hierbij is er sprake van meer bloedverlies en meer pijn. Heb jij normaal gesproken al veel menstruatie pijn en hevig bloedverlies dan is het belangrijk om te weten dat koperspiraaltje deze klachten kan versterken.
Je kunt ook last krijgen van onregelmatig bloedverlies tussen de menstruaties door en meer vaginale afscheiding.
Hormoonspiraal
Net als het koperspiraal kan ook dit spiraaltje invloed hebben op je menstruatiecyclus. Je kunt last krijgen van spatting, langere of kortere menstruatie, lichtere of zwaarder bloedingen sommige mensen krijgen helemaal geen bloeding meer. Vooral tijdens de eerste 3-6 maanden is de bloeding heviger dan je gewend bent. Na verloop van tijd zal je merken dat de hevigheid en het aantal dagen van je menstruatie afnemen. Sommige vrouwen menstrueren uiteindelijk helemaal niet meer.
Het is niet erg als je niet of nauwelijks meer menstrueert. Dit komt omdat er geen baarmoederslijmvlies meer hoeft te worden afgestoten. Het betekent niet dat je in de toekomst niet meer vruchtbaar bent of dat je zwanger bent. Krijg je andere symptomen van zwangerschap en wordt je niet meer ongesteld? Dan is het wel verstandig een zwangerschapstest te ondergaan.
Andere bijwerkingen zijn:
Zeer vaak (meer dan 10%) infecties, ontsteking van de schaamlippen of de vagina en meer vaginale afscheiding. Meer last van hoofdpijn en buikpijn, voornamelijk in het kleine bekken onder in je buik.
Vaak (tussen de 1 en 10%) Je kunt last krijgen van een kleine gewichtstoename, depressieve stemming en een verminderd libido. Acne of overmatige lichaamsbeharing kunnen optreden. Je kunt wat meer last krijgen van rugpijn, migraine, pijnlijke borsten, goedaardige cystes in de eierstokken, een pijnlijke menstruatie of uitstoting van het spiraaltje.
Loskomen, afstoten of perforatie
Een spiraaltje kan loskomen uit je baarmoeder. Deze kans is groter als je vlak na plaatsing een bevalling of abortus krijgt. Ook is er een kleine kans op perforatie van de baarmoederwand. Hierdoor komt het spiraaltje buiten de baarmoeder terecht en biedt het geen bescherming meer tegen zwangerschap. Dit risico is verhoogd bij vrouwen die borstvoeding geven en bij vrouwen bij wie het plaatsen tot 36 weken na de geboorte heeft plaats gevonden. Ook een gekantelde baarmoeder kan zorgen voor perforatie.
Alles op een rijtje:
Koperspiraaltje | Hormoonspiraal | |
Kans op zwangerschap | 0,1-1% | 0,1-0,2% |
Werkingsduur | 5-10 jaar | 5 jaar |
Hormonen | Geen hormonen | Lage dosering en geen oestrogeen. |
Veilig tijdens borstvoeding | Ja | Ja, geen effect op hoeveelheid borstvoeding of ontwikkeling van het kind aangetoond. |
Ovulatie | Niet beinvloed | Meeste vrouwen (75-85%) blijven ovuleren |
Bloedverlies | Neemt toe, duurt langer, kan pijnlijker worden en tussentijds bloedverlies komt voor. | Menstruatie wordt minder pijnlijk, tussentijds bloedverlies komt voor. |
Direct weer vruchtbaar na verwijdering? | Ja | Ja |
Soa bescherming | Nee | Nee |
Ongesteldheid uitstellen | Nee | Nee |
Invloed op vruchtbaarheid | Nee | Nee |
Bijwerkingen | Buikpijn en toegenomen vaginale afscheiding | Toegenomen vaginale afscheiding, buikpijn, spatting, onregelmatig bloedverlies en functioneel ovariumcysten komen voor. Pijnlijke borsten, hoofdpijn, acne, haaruitval, depressie en gewichtstoename. |
Verwijderen spiraaltje
Een spiraaltje kan op elk moment door je behandelaar gemakkelijk worden verwijdert, je bent dan direct weer even vruchtbaar als van tevoren. Het kan zijn dat je jezelf wat duizelig voelt tijdens het verwijderen, ook is het niet gek als je wat pijn en bloeding ervaart.
Wil je zwanger worden?
Je kunt een spiraaltje dus op ieder moment laten verwijderen. Je hoeft niet te wachten tot de 5 of 10 jaar om zijn. Je kunt na verwijdering direct zwanger worden. Wil je jouw uitgerekende datum goed kunnen bepalen dan is het wel verstandig om een menstruatie af te wachten.
Borstvoeding en een spiraaltje?
Een koperspiraal bevat géén hormonen en kan veilig worden gebruikt tijdens de borstvoedingsperiode, het heeft ook géén effect op de hoeveelheid en de kwaliteit van jouw borstvoeding.
Het hormoonspiraaltje geeft een veel lagere dagelijkse dosis hormonen af dan de anticonceptiepil. Er worden slechts hele lage hormoonspiegels gemeten in de moedermelk. Maar 0,1% van de dosis wordt overgedragen aan je kind. Dit heeft verder geen effect op de ontwikkeling van je pasgeboren baby en daarom is een hormoonspiraaltje gewoon te gebruiken tijdens de periode dat je borstvoeding geeft.
De kosten
Het plaatsen van een hormoonspiraal, meestal de Mirena-spiraal kost rond de €160. Een koperspiraal is goedkoper en kost rond de €70. Laat je jouw spiraaltje plaatsen door je huisarts dan komen er geen extra kosten bij omdat deze buiten jouw eigen risico valt.
Wil je graag dat een gynaecoloog jouw spiraaltje plaats of is dit voor jouw situatie nodig? Dan lopen de kosten wel meer op. Exclusief spiraaltje betaal je voor zo’n een bezoekje aan de gynaecoloog al gauw een bedrag tussen de €350 en €400. Dit bedrag zal verrekend worden met je openstaande eigen risico.
Vergoedingen
Als je jonger dan 18 jaar bent betaal je geen eigen risico en kun je het spiraaltje gratis laten plaatsen omdat deze wordt vergoed vanuit de basisverzekering.
Ben je tussen de 18 en 21 jaar? Dan wordt het spiraaltje vergoed vanuit de basisverzekering maar worden de kosten voor het plaatsen verrekend met jouw eigen risico, de huisarts is vrijgesteld van het eigen risico.
Voor iedereen boven de 21 jaar geldt dat het spiraaltje niet wordt vergoed vanuit de basisverzekering en de kosten voor het plaatsen op dezelfde manier werken als wanneer je tussen de 18 en 21 jaar oud bent. Je kunt eventueel wel een aanvullende verzekering afsluiten die het spiraaltje vergoed.
Conclusie
Zoals je wel leest is het een hele persoonlijke keuze, de een wil liever geen hormonen meer nemen terwijl de ander al zoveel last heeft van haar menstruatie dat nog meer pijn en bloedverlies geen optie is. De grote voordelen van beide spiraaltjes zijn natuurlijk dat ze zeer betrouwbaar zijn en je er niet vaak aan hoeft te denken. Af en toe controleren of je de touwtjes nog voelt en op tijd laten vervangen zijn de enige zaken waar je rekening mee hoeft te houden.
Een belangrijk punt van een spiraaltje is dat je na het verwijderen direct weer vruchtbaar bent en je het kunt combineren met borstvoeding, dit is natuurlijk een groot verschil met andere vormen van anticonceptie zoals de pil. Een nadeel is wel dat je het spiraaltje niet zelf kunt plaatsen of verwijderen en je niet beschermt bent tegen soa’s. Je kunt je menstruatie ook niet plannen, maar wel nog steeds tampons gebruiken. Wees hier wel voorzichtig mee en trek niet per ongeluk de draadjes van je spiraaltje mee.
Ik hoop dat ik je met dit artikel heb kunnen helpen bij jouw keuze. Met vragen over het spiraaltje, de werking of vreemde klachten na plaatsing kun je natuurlijk altijd terecht bij jouw behandelaar. Er zijn namelijk situaties waarbij het gebruik van een spiraaltje niet aan te raden is. Dit kan bijvoorbeeld zijn omdat je een ontsteking hebt aan je geslachtsorganen, je een leverziekte of bepaalde vormen van borstkanker of trombose hebt. Het is daarom altijd aan te raden om jouw specifieke situatie te overleggen met je (huis)arts.
Bronnen: thuisarts.nl