Testament opstellen, hoe, wat en waarom?

Een testament opstellen is geen leuk onderwerp en het klinkt als iets zwaar en moeilijks, toch hoeft het dit helemaal niet te zijn. Voor je nabestaanden is het fijn als jij hebt laten weten hoe je wil dat alles verdeeld wordt, wie wordt er de voogd van de eventuele kinderen en wat gebeurt er met het huis? Je naasten weten waarschijnlijk wel een beetje hoe en wat, maar de concrete afspraken en details leg je vast in een testament. 

Wat is een testament?

Iedereen die komt te overlijden laat iets na, dit kunnen spullen zijn zoals sieraden, een huis, schulden, kinderen of dieren. We noemen een testament ook wel een wilsbeschikking, je laat hierin weten hoe jouw nalatenschap wordt verdeeld en wie de erfenis zal afhandelen, deze persoon wordt een executeur genoemd.

• Erfgenamen benoemen en uitsluiten
• Je legt vast wat er met je vermogen moet gebeuren
• Je bepaalt wie er de voogdij over de kinderen krijgt
• Je geeft aan wie de executeur wordt 

Hoe stel je een testament op?

Om een testament op te stellen moet je 16 jaar of ouder zijn en handelingsbekwaam zijn. Het is een persoonlijk document, dus een eventuele partner en jij moeten beide een eigen testament opstellen.

Een testament kan alleen opgesteld worden door een notaris, een zelf opgestelt testament is niet rechtsgeldig. Je kunt er voor kiezen om een codicil op te stellen. Dit moet een handgeschreven document zijn, die is ondertekend door jou en die je hebt voorzien met een datum. Pas dan is een codicil rechtsgeldig, maar je kunt hier maar een beperkt aantal zaken op zetten.

Je kunt in een codicil je uitvaartwensen en de verdeling van je inboedel en sieraden vastleggen. Denk aan de oude kast van oma die je graag in de familie wilt houden of de trouwring van je moeder die je na wilt laten aan je zus.

Er zijn verschillende soorten testamenten, de drie meest voorkomende zijn:

1. Langstlevende testament: eventuele kinderen krijgen hun deel van de erfenis pas als de langstlevende partner komt te overlijden.
2. Tweetrapstestament: je stelt de erfbelasting uit totdat beide partners overleden zijn. Je voorkomt dat de langstlevende partner erfbelasting moet betalen maar het betekent ook dat de kinderen bij het overlijden van de eerste partner nog geen erfgenaam zijn.
3. Vruchtgebruiktestament: De kinderen worden wel eigenaar van hun deel van de erfenis, maar de langstlevende partner mag de erfenis blijven gebruiken. Zo kan een partner bijvoorbeeld toch in het huis blijven wonen. 

Wat zet je in een testament?

In een testament wordt vastgelegd door wie jouw nalatenschap wordt afgewikkeld en op welke manier dit gebeurt. Er staat bijvoorbeeld in wie de erfgenamen zijn en wie, welke eigendommen erft. Je kunt ook clausules opnemen over de voogdij en bewind en beslissen wat er met jouw bedrijf gebeurt. 

Voor veel mensen is het aanwijzen van de erfgenamen de belangrijkste reden om een testament op te maken. Koop je samen een huis zonder testament, dan is bij wet geregeld dat je ouders jouw deel van het huis erven. Je wilt natuurlijk niet dat je vriend of partner op straat komt te staan, het is dus heel belangrijk om zelf te beslissen wie jouw erfgenamen zijn en wat zij erven.

Zijn er problemen in de familie of vind je het fijn als een ‘vreemde’ het testament afhandelen? Dan kun je een executeur benoemen. Je kunt zelf bepalen wat de taken van een executeur zijn, hier kan bijvoorbeeld ook het regelen van de uitvaart onder vallen.

Heb je een eigen bedrijf? Dan kun je vast laten leggen wat er met het bedrijf moet gebeuren en wie jou eventueel opvolgt. Overlijden jij en je partner kort na elkaar door een ramp of ongeval? Dan gaat de gehele erfenis naar de erfgenamen van de langstlevende partner. Als je geen kinderen of kleinkinderen achterlaat. Al scheelt het maar één minuut, er wordt altijd vastgesteld wie er het langst geleefd heeft.

Hierdoor kunnen vreemde situaties met veel scheve ogen ontstaan. Om dit te voorkomen neem je in jouw testament een rampenclausule op, hierin staat wat er moet gebeuren in zo’n situatie.

Waarom stel je een testament op? 

Als je zelf niets vastlegt dan geld de wet. De wet wijst dan aan wie de erfgenamen zijn en dit gaat op een bepaalde volgorde. Op de eerste plaats komen je echtgeno(o)t(e) of geregistreerde partner en kinderen. Als die er niet zijn, dan erven je ouders. Hierna komen broers en zussen, zijn die er niet meer? Dan erven hun kinderen en ga zo maar door.

Situaties om eens aan een testament te denken zijn:

• Je hebt een partner maar bent niet getrouwd en hebt geen geregistreerd partnerschap. Dan zijn jullie niet automatisch erfgenamen en moet je dit dus vastleggen.
• Je woont samen zonder getrouwd te zijn of een geregistreerd partnerschap te hebben. Dan is het belangrijk om een testament op te stellen. Mochten jij of je partner anders komen te overlijden dan kan je partner niet in het huis blijven wonen als de erfgenamen hun erfenis opeisen. 
• Je wilt zelf beslissen wie jouw nalatenschap erft, denk bijvoorbeeld aan een goede vriend, een vriendelijke buur of een goed doel.
• Je wilt iemand onterven of uitsluiten. Kinderen houden altijd recht op een deel van de erfenis maar zijn ze getrouwd in gemeenschap van goederen dan kun je partners uitsluiten. Zo gaat de erfenis bij een eventuele scheiding niet naar de partner.
• Je vindt het belangrijk om een executeur te benoemen.
• Je wilt vastleggen wie de voogdij over de kinderen krijgt.

Voogdij

Als beide ouders overlijden en er is een voogd aangewezen dan neemt deze de verzorging en opvoeding van jouw (minderjarige) kinderen over. Een voogd moet voldoen aan een verschillende taken, verantwoordelijkheden en beperkingen die bij wet zijn vastgelegd. 

De aangewezen voogd mag na jouw overlijden zelf beslissen of hij wel voogd wil zijn. Er kan dus geweigerd worden. Hierdoor is het belangrijk om een ‘reservevoogd’ in het testament op te laten nemen. Het is verstandig om te overleggen met degene die jij als voogd hebt uit gekozen, zo voorkom je dat deze er door de executeur na jou overlijden mee wordt overvallen. Er komt natuurlijk heel wat bij kijken om andermans kind(eren) te verzorgen en het is geen beslissing die over een nacht eis gaat.

De voogdij eindig vanzelf als je kind meerderjarig wordt, dit gebeurt op zijn of haar achttiende verjaardag. Pas dan krijgt jouw kind de erfenis. Je kunt zelf beslissen wie tot die tijd de erfenis beheert. Dit kan de voogd zijn maar ook een bewindvoerder. De recht van een voogd stoppen op de dag dat jouw kind achttien wordt, een bewindvoerder kan langer aangesteld worden. Bijvoorbeeld tot een leeftijd van 25 jaar, zodat gewaarborgd wordt dat de erfenis verstandig wordt gebruikt. 

Wat als er niets geregeld is?

Als je niet vastlegt wie de voogdij van je kinderen krijgt of de aangewezen voogd weigert, dan wordt dit volgens de wet geregeld. Er wordt in overeen stemming met familie en vrienden beslist wie de kinderen gaat opvoeden, uiteindelijk neemt de rechter hier een beslissing over.

Lukt het niet om het er samen overeen te worden en kan de rechter zo geen beslissing nemen? Dan vraagt deze advies aan de Raad voor de Kinderbescherming. Is er niemand die de voogdij kan of wil, dan wordt het gezag over jouw kind toegewezen aan een voogdij-organisatie. Er wordt dan gezocht naar een pleeggezin. 

Zoals je wel kunt lezen is dat absoluut geen situatie die je voor jouw kind voor ogen hebt. Leg daarom altijd goed vast wie de voogd en reservevoogd van jouw kind zijn en pols ook regelmatig of jouw aangewezen voogd het nog wil en kan.